[nima0102]

اگه امکان داره دوستان فرق بین patent و license رو بیان کنن

[Folaani]

البته اگر میگفتی تفاوت پتنت و کپی رایت بیشتر مناسب بود.
لایسنس مجوزهایی هست که اختیارش از کپی رایت ناشی میشه.

پتنت حق انحصاری مالکیت ایده هست؛ واقعا چیز وحشتناکیه حداقل در زمینهء نرم افزار.
حق اختراع رو که میدونی چیه؟ مثلا کسی یک اختراعی رو به ثبت میرسونه، در ایران تا ۲۰ سال حق انحصاری مالکیت و استفاده ازش رو داره و هیچکس حق نداره بدون اجازه از اون اختراع استفاده ای بکنه و مثلا تولید کنه یا در محصول دیگری اون ایده رو بکار ببره.
این اختراع حتما لازم نیست ساخته شده باشه؛ بلکه ممکنه تنها یک طرح و ایده باشه که کسی تابحال به ثبت نرسونده.
در زمینهء نرم افزار هم پتنت همین هست؛ اصولا پتنت در محدودهء نرم افزار همون ایده هست و نه تنها خود محصولی که با اون ایده ساخته شده.
با پتنت نرم افزاری الگوریتم رو میشه انحصاری کرد؛ کما اینکه هست و زیاد هم هست و طبق گفتهء منابع بنیاد نرم افزار آزاد در آمریکا سالی صدهزار پتنت نرم افزاری به ثبت میرسه (آمار احتمالا مال چند سال پیش هست). طبق تحقیقی که بنیاد نرم افزار درمورد یک نرم افزار بزرگ بعنوان نمونه انجام داده بود، در همون یک نرم افزار حدود ۲۰۰۰ هزار تخلف پتنتی وجود داشته!! احتمال زیاد سازندگان اون نرم افزار از تمام یا اکثر این تخلفها آگاه نبودن؛ بدون تحقیق مشخص نمیشه.
ولی فردا هرکدوم از مالکان اون پتنتها میتونن از سازندگان نرم افزار مورد نظر شکایت کنن و براش مشکل ایجاد کنن؛ اینطور قوانین هم شوخی نیست و در آمریکا اگر اثبات بشه و پیگیریش رو به نتیجه برسونن برو برگرد نداره و صددرصد اعمال میشه. سازندگان نرم افزار یا باید تولید و توزیعش رو متوفق کنن یا مثلا با پرداخت پول (حال یا یکبار یا بصورت دایمی و سهم) صاحبان پتنت رو راضی کنن.
درمورد پتنت داستانهای جالبی وجود داره که یکی از معروفهاش چیزی هست که در گذشته درمورد فرمت تصویری GIF اتفاق افتاده. ولی الان چون زمان پتنت GIF به سر اومده از خیلی وقت پیش، دیگه مشکلی نیست و داستان رو افراد این نسل نمیدونن.
خلاصه این مسخره بازی و مشکل اساسی ای که پتنت در حیطهء نرم افزار درست کرده موضوع بحثهای زیادی بوده و هست. حتی الگوریتمهای ساده ای وجود دارن که پتنت شدن!!
اگر Software patent is evil یا یه همچین چیزی رو در گوگل سرچ کنی منابع مخالف مستقیمی در اینمورد پیدا میکنی (قبلا که بود).
شما بخوای یک برنامهء بزرگ بنویسی (فرضا فتوشاپ یک برنامهء بزرگ هست) تقریبا غیرممکن هست که بتونی بدون نقض هیچ پتنتی اینکار رو بکنی. مگر اینکه قبل از شروع کار روی هر الگوریتمی دمار از روزگار خودت دربیاری و کلی تحقیق کنی و بجای برنامه نویسی دنبال خوندن منابع قانونی مربوط بگردی (ظاهرا سایتهایی هم مخصوص اینکار وجود دارن)؛ دست آخر باید دید که برنامت رو چطوری میتونی بنویسی!! شاید در بعضی موارد اصلا غیرممکن بشه یا دیگه صرف نکنه.
شرط پتنت شدن یک ایده، نوآورانه بودن و تاجایی که یادمه غیربدیهی و غیرعمومی بودن اون هست. یعنی مثلا چیزهایی که مدتهاست توسط عموم یا عده ای داره استفاده میشه رو نمیشه پتنت کرد. چیزهایی هم که پیش پا افتاده/بدیهی هست، گرچه توسط کسی استفاده نشه و قبلا ثبت نشده باشه !! قابل پتنت نیست.
غیر از این هر فکری رو که فکر بکنی میشه پتنت کرد!! البته حداقل در حیطهء رایانه و علوم مشابه که ابزار ساز هستن و نه علومی دیگر که ممکنه پتنت با ذات و کاربردهاشون تعارض شدید آشکار پیدا کنه.

اما کپی رایت حق مالکیت فکری روی محصول هست. شما نمیتونی یک برنامه رو کپی کنی؛ اما اگر هیچ جزء پتنت شده ای در اون وجود نداشته باشه میتونی الگوریتمش رو ایده بگیری و در برنامه های خودت بکار ببری و حتی معادل اون برنامه رو خودت طراحی کنی. البته کدت نباید عینا کپی از اون برنامه باشه و باید خودت نوشته باشی. ممکنه مثلا سورس اون نرم افزار کپی رایت شده در دسترس باشه؛ اما شما حق استفادهء مستقیم ازش رو نداری درصورتیکه مجوز نرم افزار این حق رو به شما نداده باشه. ضمنا کپی کردن تمام یا بخشی از فایلهای اجرایی (که میدونیم براحتی قابل تبدیل به اسمبلی هستن) هم در ترکیب با برنامه های دیگه فکر میکنم شامل همین مطلب میشه و یکنوع تقلب هست که اگر اثبات بشه نقض کپی رایت محسوب میشه.

پس کپی رایت شد برای محصول، و پتنت برای ایده. ایده بدون محصول هم وجود داره ولی کپی رایت بدون محصول خیر.

- معمولا مدت اعتبار کپی رایت بسیار بیشتر از پتنت هست و حتی قابل انتقال بصورت موروثی. مثلا پتنت ۲۰ ساله هست یا در کشورهای دیگه اعداد دیگه ای داره ولی بهرحال بطور کلی از کپی رایت طول عمر کوتاهتری داره. کپی رایت ممکنه بطور مثال ۸۰ سال طول عمر داشته باشه.
- برای پتنت کردن یک ایده، باید اون ایده بطور واضح و با مستندات کافی که برای بررسی و ثبتش توسط افراد مسئول هم لازم هست در دسترسی عمومی هم قرار بگیره. چون دیگران باید اطلاع از اون ایده داشته باشن تا بتونن پتنتش رو نقض نکنن.
- فرایند ثبت پتنت بسیار پیچیده تر و طولانی تر و هزینه برتر هست نسبت به کپی رایت و نیاز به مراجعه به مراجع ذی صلاح داره.

عمدتا به علتهای سه گانهء فوق که گفتیم، خیلی وقتها ایدهء قابل پتنت محصولات رو پتنت نمیکنن و فقط محصول رو تحت کپی رایت قرار میدن.
مثلا میکروسافت سورس برنامه رو دراختیار کسی وقتی قرار نمیده، اگر بخواد پتنتش کنه مجبوره روش کار الگوریتم پتنت شده رو فاش کنه. پس ترجیح میده که اینکار رو نکنه ضمن اینکه کپی رایت براش مزایای بیشتری داره از قبیل هزینهء کم و وضع ساده و طول عمر طولانی.
اگر الگوریتم مهمی رو فاش کنه ممکنه بصورت غیرقانونی یا در کشورهایی که پتنت آمریکا اعتبار و پشتوانهء اجرایی نداره ازش استفاده بشه؛ ضمنا ممکنه با ایده گرفتن از اون ایده الگوریتمهای دیگه ای که نمیشه نقض پتنت رو نسبت بهشون ثابت کرد بوجود بیارن.

پیشنهادهای زیادی شده از جانب منابع مخالف پتنت شده که طول عمر پتنت ها رو کاهش بدن؛ مثلا ۳ سال. گرچه نرم افزار آزاد قاعدتا باید بطور کلی با اینطور چیزها مخالف باشه.
حداقل، عمر پتنت اگر در زمینهء نرم افزار اینطور کوتاه بشه شرایط کمی بهتر میشه. بهرحال تصور کنید یک الگوریتم خوب رو تا سه سال انحصاری کردن هم کار انسانی ای هست یا نه! اصولا دنیای رایانه خصوصا با سرعت و نیاز زیادش نمیتونه منتظر بمونه و به سمت روش و الگوریتم جایگزین دیگری میره و شاید بعد از انقضای پتنت مورد نظر اون الگوریتم دیگه رشد چندانی نکنه یا هرگز دیگه استفاده نشه. البته صاحب پتنت میتونه در محصولات خودش یا با واگذاری حقوقش به کسان دیگری حجم لازم استفاده از اون رو ایجاد کنه. ولی این قبیل کارها اکثرا میتونه منجر به تفرق و غیریکپارچگی و ناسازگاری و نابودی استانداردهای مفید و عدم امکان اتحاد و استاندارد سازی در ابعاد فراگیر بشه و بازهم ضرر به جامعه و فرصتهای عمومی و غیر پیش میاد. تنها کسانی که اغلب نفع مادیشون مسلم هست، صاحبان حقوق انحصاری مورد نظر هستن.

خب امیدوارم این مقاله برای دیگران مفید بوده باشه. انصافا برای یک تحقیق توپ شروع خوب و کاملی میتونه باشه!!
قبلا تمام اینها رو از منابع مختلف خونده بودم؛ همش هم مربوط به قوانین ایالات متحده هست.
با همت نرم افزار آزادیها و مخالفان پتنت نرم افزاری، این قانون رو که چند سال پیش در اروپا هم به دستور کار بررسی آورده بودن تا تصویب بشه تصویب نکردن و پروندش بسته یا شاید معلق شد. البته ممکنه دوباره باز بشه! اینطور مبارزه ها تقریبا پایانی نداره و اگر مخالفی نباشه و جامعه منفعل باشه به احتمال زیاد منفعت طلبان و صاحبان سرمایه ای که نفعهای بزرگی از وجود این قوانین میبرن بالاخره خواستهء خودشون رو به کرسی می‌نشانند.

[مهمان]

سلام
الان در چه کشورهایی قانون Software Patent تصویب شده و اجرا میشه ؟

[Folaani]

در بسیاری کشورها.
لیست دقیق ندارم!
پیرامون این موضوع بحث ها و نبردهای زیادی از سالها قبل تاحال در جریان بوده و هست.
بطور مثال فعالان ضدانحصار در اروپا موفق شدن تاحد زیادی حداقل بطور موقتی جلوش رو بگیرن (احتمالا نه در همهء کشورها)؛ مبارزه ای که ۷ سال طول کشید. گویا بعدا یکسری مراجع دارای اختیار و قدرت بطور خودسر این نتایج رو بنوعی پایمال کردن. ولی دست آخر نمیدونم تا چه حد و وضعیت فعلی چی هست.

اینکه وضعیت فعلی در کل جهان چیه دقیقا نمیدونم و اگر ضرورت داشته باشه خب بنظرم میشه درموردش براحتی تحقیق کرد. چیزی که با اطمینان زیاد میشه گفت اینه که گستردگی بالایی داره و در خیلی کشورها و احتمالا بخشهایی از جهان بطور یکپارچه (بطور محدوده ای مثلا کشورهای آمریکای شمالی یا جنوبی و غیره) تصویب شده. اما تصویب هم با اعمال باز کم و بیش فاصله داره.
حتی در خود آمریکا هم این سیستم قابل اعمال کامل نیست، چون ذاتا غیرمنطقی و مشکل زا و برای اجتماع هم هزینه بر هست، و تنها درموارد محدودی (نسبت به کل موارد ممکن و انحصارها در این زمینه) اعمال میشه و مورد شکایت قرار گرفته. و اغلب مخالفان با تحریم و اعتراضهای شدید از باب شدن این رویه جلوگیری کردن و میکنن.
هرچند کسی جرات نمیکنه پتنت های پیچیده تر و مطرح رو براحتی زیر پا بذاره و از نظر قانونی و آینده این روشها قابل اتکا نیستن، برای همین هست که الگوریتمها و فرمت های آزاد جایگزین بوجود آمدن.

بنظرم عمدتا منشاء پتنت های نرم افزاری ایالات متحده بوده و بخش بزرگی از این فعالیت و محدودیت در اونجا هست.
اصولا عمدهء منشاء قوانین انحصاری مطرح و دارای گستردگی و تاثیر و شدت زیاد، حداقل در فیلد نرم افزار رایانه، این کشور هست. بهرحال آمریکا به تنهایی یک بخش بزرگ جهان در این زمینه بحساب میاد و خیلی از بخشهای دیگر جهان هم بنوعی ازش تقلید و پیروی آگاهانه و ناآگاهانه و اختیاری و اجباری دارن.
مثلا ایالات متحده با شرط قرار دادن تصویب/پیروی از این قوانین در یکسری قراردادهای دوطرفه با کشورهای دیگر اونها رو عملا وادار به پیروی از سیاست و سیستم خودش کرده.
ضمنا انحصارگران در سراسر جهان شبیه هم هستن و اغلب منافع مشترک و روشهای مشترک پرمنفعت دارن. پس عجیب نیست که دنبال هم برن و از همدیگر حمایت کنن و الگو بگیرن.

راستی الان پست قبلیم رو دیدم و کمی اصلاحش میکنم:
لایسنس به مجوزی گفته میشه که از جانب دارندهء حق انحصار (چه کپی رایت و چه پتنت و غیره) جهت استفاده از مورد انحصار/مالکیت تحت شرایط/محدودیت‌هایی که در لایسنس بیان شده به دیگران داده میشه.

[مهمان]

یک نرم افزار برای تبدیل کدهای اجرایی به کدهای زبان اسمبلی؟